1. Khủng hoảng tuổi lên 4 là gì?
Khủng hoảng tuổi lên 4 là khái niệm chỉ giai đoạn trẻ phát triển tâm lý, hành vi mạnh mẽ khi tròn 4 tuổi. Đây là một cột mốc quan trọng mà mọi em bé đều phải trải qua - lúc này có thể hơi bướng bỉnh, khó chiều một chút. Khi vượt qua thời gian này, trẻ trở nên độc lập, tự tin và kiểm soát cảm xúc tốt hơn.
Khủng hoảng lên 4 tuổi là giai đoạn trẻ phát triển vượt bậc về thể chất, trí não.
2. Khủng hoảng tuổi lên 4 bắt đầu khi nào và kéo dài bao lâu?
Khủng hoảng lên 4 thường xuất hiện khi trẻ ở giai đoạn từ 3 đến 4 tuổi. Tuy nhiên, một số bé có thể trải qua vấn đề này sớm hơn tùy theo tốc độ phát triển.
Hiện tượng “khủng hoảng” trung bình kéo dài một vài tuần đến vài tháng; nhưng ở một số trẻ có thể mất một thời gian dài hơn.
Xem thêm: Lý giải nguyên nhân trẻ khủng hoảng tuổi lên 3 và cách xử lý
3. Biểu hiện cho thấy trẻ lên 4 đang bị khủng hoảng
Cha mẹ dễ dàng nhận biết khủng hoảng ở bé 4 tuổi qua các dấu hiệu như: tính tình nóng nảy, bướng bỉnh; tò mò và thích khám phá; muốn tự làm mọi thứ một mình; có nhiều cảm xúc buồn bã, khó chịu,...
-
Bướng bỉnh, thích phản kháng: Trẻ 4 tuổi luôn muốn chứng tỏ bản thân. Vì vậy, con thường xuyên chống đối mọi lời khuyên và thực hiện ngược lại yêu cầu từ người lớn.
-
Cảm xúc thái quá: Đôi khi chỉ vì một chuyện nhỏ xíu (ví dụ: không được sử dụng đúng bát/đĩa mình yêu thích), trẻ đã bộc lộ mạnh mẽ cảm xúc khó chịu, tức giận. Hơn nữa, khủng hoảng tuổi lên 4 còn thể hiện ở việc bé khó kiểm soát cảm xúc nên dễ buồn bã, quấy khóc không rõ nguyên nhân.
-
Đòi hỏi sự độc lập: Bé 4 tuổi không thích cha mẹ giúp đỡ vì cho rằng như thế chứng tỏ mình chưa đủ “trưởng thành”. Do đó, con muốn tự làm mọi thứ một mình và không thích có người lớn giám sát, hướng dẫn.
-
Thích khám phá: Ở giai đoạn này, trẻ không ngừng tìm tòi, khám phá về mọi thứ xung quanh. Vì thế, trẻ có thể tự ý lấy một vật dụng nào đó trông có vẻ thú vị của cha mẹ dù chưa xin phép để tìm hiểu cách hoạt động.
-
Sự phát triển cảm xúc mới: Ở trẻ 4 tuổi xuất hiện nhiều cảm xúc mới như: phấn khích, tức giận, ghen tỵ, sợ hãi,... Tuy nhiên, bé chưa thể định nghĩa được tên cảm xúc ấy là gì.
-
Những triệu chứng khác: Với nhiều điểm khác biệt trong suy nghĩ và cảm xúc, bé 4 tuổi có thể lười ăn, khó ngủ, khó kiểm soát ngôn từ (nhất là khi nổi nóng).
Bật mí: Bé 4 tuổi biếng ăn do dâu? Nguyên nhân và cách khắc phục
4. Nguyên nhân gây ra khủng hoảng tuổi lên 4
Trẻ lên 4 tuổi bị khủng hoảng có thể đến từ một số nguyên nhân như: tâm sinh lý thay đổi, môi trường sống căng thẳng kéo dài, không thể bày tỏ mong muốn thường xuyên,...
4.1. Sự phát triển tâm sinh lý
Đến 4 tuổi, trẻ có nhiều thay đổi đáng kể về mặt sinh lý và tâm lý. Trong đó, bé không chỉ thuần thục đa dạng kỹ năng vận động (như: đạp xe, đá bóng, xâu chuỗi hạt, xỏ giày dép,...); mà còn bắt đầu nhận thức rõ về việc kết nối với người thân, bạn bè. Hơn thế, đây là độ tuổi bé đến trường mẫu giáo. Sự thay đổi môi trường sinh hoạt này có thể khiến trẻ chưa kịp thích nghi nên cảm thấy “áp lực”, về lâu dần trở thành khủng hoảng.
Tâm sinh lý có quá nhiều thay đổi khiến trẻ 4 tuổi căng thẳng và khủng hoảng.
4.2. Sự phát triển của não bộ
4 tuổi là khoảng thời gian bé có nhận thức về một số khái niệm phức tạp như: thời gian (ngày/đêm), hình học (vuông/tròn/tam giác), màu sắc (xanh/đỏ/vàng), một số chữ cái và chữ số cơ bản,... Đồng thời, trẻ rất ham học và khám phá nên thường xuyên chăm chú lắng nghe những cuộc trò chuyện của mọi người xung quanh, tìm hiểu cách sử dụng các vật dụng quen thuộc với mình. Điều này khiến bé có phần căng thẳng khi tiếp nhận và ghi nhớ nhiều thông tin hàng ngày.
4.3. Khó khăn trong giao tiếp
Vốn từ của trẻ 4 tuổi lên đến 500 - 1.000 từ, nhưng lại chưa biết cách kết hợp thành thạo để tạo thành câu có nghĩa. Tuy thế, trẻ lại muốn chứng tỏ bản thân và thích được chú ý nên việc chưa thể trò chuyện mạch lạc, dễ hiểu trở thành “điểm yếu” khiến con tự ti, áp lực và bị khủng hoảng tuổi lên 4.
Tìm hiểu: Vì sao bé 4 tuổi chậm phát triển ngôn ngữ và giải pháp
4.4. Tác động từ môi trường sống
Nếu bị la mắng nghiêm khắc thường xuyên thì bé có thể cảm thấy bị kiểm soát quá mức, dẫn tới tâm lý phản kháng, chống đối. Ngược lại, nếu được chiều nhiều, trẻ hình thành tâm lý “muốn gì cũng được” nên trở nên ngang ngạnh, bực tức khi có điều không theo ý mình.
4.5. Mong muốn được chú ý
Không ít trẻ 4 tuổi lựa chọn thể hiện “sự khó ưa” để thu hút mọi người xung quanh. Nếu vẫn không được chú ý, bé bắt đầu bộc phát những hành vi nghiêm trọng hơn như: quậy phá, khóc lớn, hét to,...
4.6. Tình trạng sức khỏe của bé
Khi bị ốm, cơ thể khó chịu và ăn uống không ngon miệng. Lúc này, bé 4 tuổi thường xuyên xuất hiện tình trạng khó chiều, bực bội với mọi thứ quanh mình.
Đọc ngay: Cách hạ sốt cho trẻ nhanh nhất, hiệu quả ngay tại nhà
5. Một số giải pháp khắc phục trẻ vượt qua khủng hoảng tuổi lên 4
Cha mẹ hãy đồng hành cùng con “thoát khỏi” khủng hoảng với những giải pháp như: kiên nhẫn lắng nghe và thấu hiểu, giải thích nhẹ nhàng cho mọi thắc mắc, có quy tắc ứng xử rõ ràng,...
5.1. Kiên nhẫn và thấu hiểu
Trẻ 4 tuổi ở giai đoạn phát triển nhận thức mạnh mẽ nên có rất nhiều suy nghĩ riêng và mong muốn chia sẻ với người thân. Vì vậy, phụ huynh hãy dành thời gian lắng nghe và chia sẻ với con hàng ngày. Qua đó không chỉ tăng sự kết nối, mà cha mẹ còn có cơ hội thấu hiểu để kịp thời tìm cách giải quyết nguyên nhân gây ra cơn khủng hoảng ở bé.
Kiên nhẫn và cố gắng thấu hiểu là chìa khóa giúp cha mẹ đồng hành cùng bé 4 tuổi vượt qua giai đoạn khủng hoảng hiệu quả.
5.2. Giải thích và trò chuyện
Bé khủng hoảng tuổi lên 4 rất nhạy cảm và dễ tổn thương. Thay vì la mắng, cha mẹ hãy đợi cơn bộc phát cảm xúc của trẻ qua đi rồi giải thích cho con hiểu vấn đề một cách nhẹ nhàng và định hướng cách ứng xử đúng mực khi tình huống lặp lại sau này.
5.3. Cho trẻ quyền lựa chọn
Cha mẹ nên cho bé quyền được tự đưa ra quyết định và chịu trách nhiệm với điều đó thay vì áp đặt. Điều này giúp trẻ cảm nhận sự bình đẳng và hình thành cái tôi riêng.
5.4. Thiết lập quy tắc rõ ràng
Tuy trẻ có thể tự quyết định nhưng cần dựa trên một số nguyên tắc nhất định, có thưởng có phạt rõ ràng. Ví dụ, bé được chọn hoạt động vui chơi trước giờ ngủ nhưng phải đi ngủ đúng giờ. Nếu không thực hiện đúng thì ngày hôm sau trẻ sẽ không được chơi. Nhờ vậy, con tự do phát triển theo tốc độ riêng nhưng vẫn đảm bảo có thói quen, lịch trình ăn uống lành mạnh.
5.5. Tăng cường giao tiếp và ôm ấp
Cách thấu hiểu cảm xúc, suy nghĩ của trẻ đơn giản nhất là trò chuyện thường xuyên và ôm ấp thật nhiều. Nhờ thế, bé cảm thấy an toàn, dễ dàng chia sẻ mọi câu chuyện của mình sau này.
Ôm ấp, vỗ về trẻ 4 tuổi là cách giúp con cảm thấy dễ chịu, an toàn và vượt qua khủng hoảng nhanh chóng.
5.6. Khuyến khích hoạt động đóng vai
Đóng vai nhân vật là trò chơi giúp trẻ 4 tuổi phát triển kỹ năng ngôn ngữ và cảm xúc hiệu quả. Không chỉ vậy, thông qua tình huống trò chuyện, bé tăng khả năng tính sáng tạo và học được tư duy giải quyết vấn đề.
5.7. Khen ngợi và động viên
Những lời khen, động viên rất quan trọng để con có thể thuận lợi vượt qua khủng hoảng tuổi lên 4. Theo đó khi trẻ làm được một việc tốt, cha mẹ đừng quên dành cho con lời khen ngợi hoặc món quà phù hợp. Từ đó, bé có thêm động lực nỗ lực hoàn thiện bản thân hàng ngày.
5.8. Cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho bé
Để phát triển thể chất và trí não vượt trội, trẻ cần có chế độ dinh dưỡng khoa học. Trong đó, bé cần ăn 3 bữa chính (sáng, trưa, tối) và 2 bữa phụ (bữa phụ sau bữa sáng, trưa). Đồng thời, các bữa ăn nên đa dạng thực phẩm ở 4 nhóm chất (chất đạm, chất béo, tinh bột, vitamin - khoáng chất) cùng cách chế biến nhẹ bụng, dễ tiêu.
Bên cạnh bữa ăn thơm ngon và đủ chất, theo Viện Dinh dưỡng, mẹ đừng quên cho bé uống đủ 4 đơn vị sữa (tương đương 200ml) để cung cấp đủ nhu cầu năng lượng, dưỡng chất hàng ngày.
Tham khảo:
Thực phẩm bổ sung ICREO Learning Milk số 3 820g (trên 3 tuổi)
Thực phẩm bổ sung ICREO Learning Milk (Glico ICREO số 3) được đóng gói trong lon thiếc màu xanh đặc trưng, dạng bột thơm nhẹ, dinh dưỡng cân bằng nay đã có thêm Lutein - Dưỡng chất chống oxy hoá, hỗ trợ bảo vệ mắt khỏi ánh sáng xanh để bé tinh anh trong hành trình học hỏi!
525,000VNĐ
Thực phẩm bổ sung ICREO Learning Milk: Dinh dưỡng cân bằng cho bé êm bụng, khỏe sức từ ngày đầu tiên
Thực phẩm bổ sung ICREO Learning Milk được thiết kế riêng cho trẻ 3 tuổi trở lên. Không chỉ hợp khẩu vị bé, sản phẩm còn nổi bật với hệ dưỡng chất cân đối để dễ hấp thu, tiếp nối lợi ích da kề da để tăng đề kháng và ổn định tiêu hoá. Đồng thời, Learning Milk bổ sung các dưỡng chất quý giá khác giúp bé phát triển khỏe mạnh, toàn diện.
Đó là 5 loại Nucleotides độc đáo tăng độ cao lớp nhung mao, thúc đẩy ruột hoàn thiện và tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng. Hệ tiêu hóa được ví như “thành trì” của hệ miễn dịch bởi sản xuất ra các kháng thể như IgA, IgG giúp cơ thể tăng cường sức đề kháng, giảm nguy cơ mắc các bệnh lý viêm nhiễm nên với hệ tiêu hóa khỏe mạnh, con cũng được phòng ngừa vi khuẩn gây bệnh từ bên trong.
Đặc biệt, sản phẩm còn có Axit Palmitic liên kết ở vị trí Beta (OPO) đã được kiểm chứng công dụng cải thiện khả năng hấp thu. Đi kèm là chất xơ GOS giúp tăng lợi khuẩn Bifidus để hệ tiêu hóa thêm khỏe.
Thực phẩm bổ sung Glico ICREO Learning Milk cùng bé lớn khôn, khỏe mạnh.
Thực phẩm bổ sung ICREO Learning Milk còn hỗ trợ trẻ phát triển trí não nhờ tiền tố DHA độc quyền từ dầu tía tô xanh Nhật Bản. Với nguồn gốc thực vật lành tính, trẻ dễ tự tổng hợp và chuyển hóa thành DHA vừa đủ khi vào cơ thể. Hơn nữa, sản phẩm bảo vệ đôi mắt trẻ trước tác hại khó lường từ ánh sáng xanh bằng chất chống oxy hóa mạnh mẽ Lutein.
Giải đáp thắc mắc: Phải làm sao khi bé không chịu uống sữa công thức?
6. Một số tình huống khủng hoảng tuổi lên 4 và gợi ý cách xử lý cho cha mẹ
Bên dưới là cách xử trí cho một số vấn đề thường gặp khi bé 4 tuổi bị khủng hoảng:
6.1. Bé nói bậy
Cha mẹ tránh quát mắng vì có thể khiến trẻ nói bậy sợ hãi nhưng không hiểu rõ mình sai ở đâu. Thay vì đó, phụ huynh giữ bình tĩnh và lắng nghe lý do bé bộc phát những lời nói đó. Sau đó giải thích cặn kẽ cho bé đây là hành vi không thể chấp nhận và đặt ra quy tắc phạt phù hợp. Kèm theo đó, cha mẹ gợi ý cho con một số từ thay thế để trẻ dễ dàng bày tỏ suy nghĩ sau này.
6.2. Bé ăn vạ
Khi trẻ ăn vạ, cha mẹ hãy để con thoải mái thể hiện cảm xúc này trong một thời gian nhất định. Lúc con bình tĩnh lại, phụ huynh trò chuyện nhẹ nhàng và giúp con gọi tên cảm xúc đó (ví dụ: “con khóc vì không được xem tivi phải không?”).
Tiếp theo, phụ huynh hướng dẫn trẻ cách giải quyết vấn đề này thay vì khóc lóc, ăn vạ (chẳng hạn: “nếu con muốn tiếp tục xem tivi thì cần nói cho mẹ biết nhé”). Tuy nhiên, cha mẹ không nên đáp ứng mọi yêu cầu mà cần kèm theo một điều kiện phù hợp để trẻ học cách trân trọng.
6.3. Bé từ chối đi học
Trước tiên, cha mẹ tìm hiểu nguyên nhân trẻ không muốn đi học. Nếu đến từ các tác nhân khách quan (như giáo viên, trường học, bạn bè,...), phụ huynh phối hợp cùng giáo viên chủ nhiệm để tìm hướng xử trí. Cùng với đó, cha mẹ xây dựng lịch trình ăn uống, sinh hoạt ở nhà tương tự trên trường để con dễ dàng làm quen.
Gia đình nên xây dựng giờ giấc sinh hoạt gần giống như ở trường để con thuận lợi làm quen và không còn “sợ” đi học.
Nhìn chung, khủng hoảng tuổi lên 4 quả thực không mấy dễ chịu, nhưng đây là một phần không thể thiếu của quá trình trẻ hoàn thiện, phát triển. Vì thế, cha mẹ hãy giữ bình tĩnh, không phán xét và kiên nhẫn tìm hiểu nguyên nhân, cách xử trí đúng đắn để bé vượt qua nhẹ nhàng.
Tham khảo:
1. UNICEF. How to recognize signs of distress in children (Đã truy cập 10/11/2025).
2. Dr. Michelle Murray. My 4-Year-Old's Aggression Is Getting Worse (Đã truy cập 10/11/2025).